Do efémero ó sublime: Catro momentos curatoriais. FV 30.11.2017

¿É a moda sublime?

A natureza efémera da moda condenouna a ser ignorada pola academia e o museo ó longo da historia. Asunto de vaidades, ámbito do feminino ou espazo sen rigor, son algúns dos adxectivos cos que se subliñou a creación téxtil. Nos nosos días esas vellas visións están a trocar, recibindo a moda unha valoración e estudo estruturados, enriquecedores e rigorosos. Os dous ámbitos onde se está a xerar a transformación do concepto da moda son as universidades e centros de estudo (notablemente as facultades e escolas de Arte) e os museos (sobre todo os museos de moda/artes aplicadas, pero tamén museos xenéricos de Arte ou enciclopédicos).

En Galicia estamos a experimentar esta evolución e non son poucas as programacións no eido. Citando algunhas das máis próximas, os días 18,19 e 20 de decembro a Facultade de Historia da Universidade de Santiago vai albergar a terceira edición do curso Cando o efémero se eleva á categoría do sublime: moda algo máis que un concepto. Un simposio que pretende crear lazos entre a comunidade científica e a sociedade interesada polas novas tendencias no ámbito do deseño e a moda. A Universidade da Coruña está asemade a ofertar un Máster en Moda:arte, cultura y sociedad. E a Universidade de Vigo conta coa Facultade de Belas Artes na que se estuda moda como materia na propia institución, nun programa Máster en Diseño y Dirección Creativa en Moda  e na ESDEMGA (Escola de Moda de Galicia), un enderezo especializado que conta cunha xa longa traxectoria nos estudos de moda.

Deste contexto universitario despréndese unha avaliación máis profesional dos que se dedican tanto á teoría como á práctica da moda, do seu estudo, da súa produción, da súa exhibición e do seu deseño. O ámbito de formación da moda non se circunscribe logo soamente ás academias de corte e confección, e xa non é imprescindible viaxar ás capitais da vella Europa coma Milán, Londres e París para estudar.

En canto ó ámbito das exposicións ten habido mostras dedicadas á moda en diversos espazos expositivos e Fundacións en Galicia, sobre todo en enderezos onde se celebran exposicións temporais. En termos xerais non se celebran exposicións de moda nos Museos ou Centros de Arte situados en Galicia como MARCO de Vigo ou CGAC de Santiago.  Na sede que fora da Caixa Galicia na Rúa do Vilar de Santiago, xunto á Fundación Granell e na Fundación Torrente Ballester, presentouse a mostra colectiva Tras el Espejo. Moda Española no ano 2004, un gran arquivo con máis de 400 modelos que reunía a historia recente da moda española. Logo no ano 2008 tamén a Caixa Galicia presentou na Coruña a  monográfica Yves Saint Laurent Diálogos con el Arte. Tamén en Santiago no 2016 a Cidade da Cultura albergou Confío en Galicia unha mostra enciclopédica que incluía unha grande parte dedicada á moda, teima que ademais servía de leitmotiv á proposta expositiva. No Pazo da Cultura de Pontevedra téñense celebrado varias mostras, estruturadas en moitos casos como actividades académicas da Facultade de Belas Artes e da Escola de Moda. Entre outras cabe mencionar Mulleres de Branco no ano 2008 ou El Arte de Volar Candela Cort pouco tempo despois, (cesións do Museo del Traje CIPE de Madrid). E a exposición Os 80 Moda en Galicia. Singularidades no ano 2010.

E xurdindo asemade da sistemática de estudo/investigación da Facultade de Belas Artes de Pontevedra e os seus instrumentos académicos, xorden mostras que recalan en Madrid (Museo de Artes Decorativas) baixo o nome Hacer, Diseñar, Pensar no 2013. A mostra O Diálogo Creador no Museo do Pobo Galego en Santiago no 2013. As series Tecido, Cru con edicións en Vigo e na Igrexa da Universidade en Santiago no 2016.

Tal e como se aprecia neste breve pero intenso análise do statu quo da moda como disciplina en Galicia, tanto as exposicións de moda, como os estudos e publicacións veñen relacionados cos ámbitos académicos. Daquela se avanza na valoración da moda como algo sublime e permanente grazas a profesionais rigorosos e metódicos e non por accidente ou casualidade.  O mesmo que acontece co importante sector téxtil en Galicia que xurde dun ancoradoiro técnico e de excelencia mercantil no noroeste.

Os catro momentos das exposicións de moda.

Do mesmo xeito que en Galicia en pleno século XXI estamos a gozar dunha progresión no estudo, exposición e tratamento da moda do noso tempo, hai que poñer en consideración o contexto internacional. Onde curiosamente non foron os profesionais dos museos ou da academia os que deron o pulo á moda na institución, se non que foron algúns “díscolos” profesionais da moda, procedentes das seccións máis “frívolas” da industria os que elevaron á moda á categoría de arte, de estudo universitario, de teima para textos científicos e ámbito para reflexionar sobre o estado socio cultural dunha época.

A primeira época aperturista do museo cara á moda dos nosos días aconteceu ó longo dos anos 1970 cando en Londres e Nova York se ampliaron as programacións expositivas e as coleccións do Victoria & Albert Museum e do Costume Institute no Metropolitan Museum of Art coa moda dos deseñadores do momento. Cecil Beaton no Reino Unido e Diana Vreeland nos Estados Unidos convenceron ás direccións dos museos e tamén á sociedade da época da ubicuidade da moda nas salas de exposicións de museos enciclopédicos como eses.       

Un segundo e terceiro  momentos veñen da man de un grupo de comisarios que elevan a actividade das exposicións nos museos dende os confíns dos vellos almacéns de roupas históricas até as montaxes de excelencia no troco de século. Grandes mostras que destacan polo estudo material dos obxectos, pola análise socio cultural, pola documentación e asemade pola espectacularidade das montaxes. As exposicións compaxinan profundas investigacións científicas para a súa concepción con grandes colas de visitantes que forman parte da cultura do espectáculo. En este momento destacan Valerie Steele do Fashion Institute of Technology e Andrew Bolton no MET de Nova York. Á señora Steele pódese atribuír a primeira revista científica de Moda Fashion Theory. Ó señor Bolton correspóndelle a idea das exposicións de moda multitudinarias, como foi a retrospectiva de Alexander McQueen.

O cuarto estadio das exposicións de moda (e polo tanto da moda nas institucións culturais e nas publicacións) ven da man do ex modelo canadense Thierry-Maxime Lorriot, quen logo dunha notable  carreira diante das cámaras está a desenrolar de xeito atípico unha importante carreira como comisario de moda. E faino conseguindo o que ninguén acadara, crear exposicións dos máis importantes modistos do noso tempo, con montaxes de alta tecnoloxía e gran espectacularidade que ademais son itinerantes. Él é o responsable da monumental exposición monográfica itinerante  Jean Paul Gaultier. Universo de la moda De la Calle a las Estrellas. Tamén comisariou no 2016 a mostra Viktor & Rolf: Fashion Artists. E cara a 2019 vai acadar o que ninguén ten conseguido organizar,  unha grande exposición retrospectiva de Thierry Mugler The Créatures Haute Couture que arrancará no Museo de Belas Artes de Montreal e promete ser una cita imprescindible. As novas portas da moda da man dun fotógrafo, unha editora, un comisario e un modelo.

Román Padín Otero       

ITEMS. IS FASHION MODERN? FV 2.11.2017

Obxectos no Museo de Arte Moderna.

O Moma de Nova York ven de inaugurar unha exposición dedicada á moda, que xa dende o título ten natureza polémica. Baixo a denominación Items: is fashion modern?  ( Obxectos: é moderna a moda?) entra no Museum of Modern Art , a moda por segunda volta en 70 anos!.  Expoñendo arredor de 111 obxectos que veñen resumir outros tantos momentos fundamentais na invención e aporte das roupas e accesorios que  conforman o modo de vestir ó longo de todo o século XX  até chegar ós nosos días.

A outra volta que se organizou unha mostra de moda neste sancta santorum da arte dos nosos días foi no ano 1944 cando o comisario e arquitecto checo-americano, Bernard Rudofsky, elaborou unha tese analítica e satírica sobre a importancia e natureza da moda na exposición Is fashion modern?. Unha mostra que abondaba no discurso crítico e irónico deste profesor de Yale que frecuentemente afrontaba as cuestións estéticas e utilitarias dende un prisma flemático, distante e humorístico. No seu currículo se contaba unha conferencia ditada no Black Mountain College (fogar dos abstractos en América) que levou por título Cómo pode a xente esperar ter boa arquitectura cando levan unha roupa do xeito?. Rudofsky nomeaba a roupa do seu tempo como anacrónica, irracional, impracticable, lesiva e pouco axeitada, logo a perspectiva que arroxaban os seus ensaios e exposicións,  era de pouca afección pola moda do seu tempo e máis interese pola semiótica e a interpretación dos usos, estruturas e patróns das roupas. Como exemplo do que se expuxo daquela no MOMA está un gráfico de estilo Modulor no que se enumeraban a totalidade dos botóns e petos que levaba un cabaleiro de cotío!.

A comisaria da mostra Items: is fashion modern? no ano 2017 é a arquitecta de orixe italiano Paola Antonelli, quen conta entre o seu currículo o de editora de revistas como Domus, Abitare, profesora en Harvard e UCLA,e desenrola na actualidade (dende 1994) funcións de comisariado no MOMA, no posto de senior curator in architecture & design. Ela conta entre o seu bagaxe coa incorporación dos vídeo xogos na colección permanente do museo e a pretensión de contar nos fondos da institución coa aeronave Boeing 747. Daquela o xeito en que Antonelli afronta a arte é dende un punto de vista da súa relación cos obxectos e o deseño, sendo do mesmo xeito o deseño unha forma de expresión artística.

No eido da moda temos pois no MOMA, dúas exposicións separadas por setenta anos, comisariadas ámbalas dúas por dous arquitectos que afrontan as teimas expositivas dende a posición do estudo materiais dos obxectos, a súa función, a súa estrutura, o seu deseño e a súa semiótica. A propia Antonelli declara que mira a conexión da moda co MOMA dende a perspectiva da arte e logo do deseño, ámbito ó que conceptualmente traslada tódalas creacións.

A moda no Victoria&Albert Museum de Londres ven tendo ó longo a historia un tratamento como unha arte aplicada, os conservadores valoraban a antigüidade, riqueza de materiais, complexidade de execución e propiedade da peza de roupa. Logo de 1971 coa exposición Fashion an anthology by Cecil Beaton, comezan a valorar as modas dos nosos días esencialmente dende unha perspectiva de arte aplicada. Por outro lado a moda no Metropolitan Museum of Art recibe un tratamento como forma de arte. Algo que é indiciario antes de 1971 pero que cobra toda a vixencia logo dese ano co nomeamento como Special Consultant da ex editora de Harper´s Bazaar e Vogue, Diana Vreeland, quen levou a moda dos seus días, dos modistos, deseñadores e fabricantes do momento ás salas do museo. Con exposicións célebres como The World of Balenciaga en 1973 e Yves Saint Laurent a retrospective en 1983. A moda no MET se trata como arte, e iso mesmo ven confirmar o actual Head Curator do Costume Institute no MET, Andrew Bolton quen explica como no seu anterior traballo no británico V&A a moda era arte aplicada e no MET é arte.

Así atopamos en tres importantes museos tres propostas distintas de estudo da moda, son posicións non excluíntes pero tampouco coincidentes, e en todo caso as tres proporcionan unha ilustrativa análise dos múltiples contidos da moda como materia intelectual.

111 obxectos/items

Qué atopamos logo nunha mostra que pon en dúbida a modernidade da moda, cando de cotío é a moda o máis rompedor e iconoclasta dos eidos estéticos que coñecemos? Atopamos una clasificación de 111 obxectos que a xuízo dos comisarios son representativos de aportes esenciais ó vocabulario do deseño. Hai daquela un clásico das exposicións de moda como o petite robe noire ou vestidiño negro, que se expón en diversas versións para afondar na simplicidade dun deseño que pasou a ser un básico no vestiario das mulleres de todo o mundo dende os anos 1920. Hai tamén exemplos de zapatillas deportivas, camisetas brancas de pescozo redondo (T-shirts), pantalóns vaqueiros (jeans), e moi notablemente hai moitos exemplos de carrapuchas. Pois a carrapucha que se inventou para dar calor ós deportistas e tivo un uso en alta moda nos anos 1930 con sofisticadas siluetas de Elsa Schiaparelli,é agora unha peza universalmente empregada pola xuventude de todo o mundo.

Hai tamén exemplos de faixas, de cazadoras de coiro de motorista, cinturóns, bolsos básicos de cor ocre con cadea, bikinis, vestidos trapecio curtos, traxes xastre de home, e a mochila. Que na exposición está encarnada nunha mochila negra de nylon de Prada, unha invención da deseñadora italiana nos anos 1990 que cun material novo pero sinxelo e a incorporación do logo triangular co nome da firma, marcou un fito no xeito de vestir.

Aparte dos obxectos de orixe anónima ou cuxa universalización é tan grande que se converten en nome común, hai tamén nomes propios. En concreto a moi revolucionaria forma de producir roupa A-Poc de Issey Miyake e Dan Fujiwara que forma parte da colección do museo dende 1997. E consiste nun carrete de tecido que xurde listo para ser vestido adoptando formas aleatorias. Hai tamén pezas de Christian Dior, Chanel, Gaultier, pezas que moitas veces transformaron un autor de elite nun obxecto divulgado.

Román Padín Otero.

Exposiciones de moda desde 2017

ACTUALIZACIÓN DE EXPOSICIONES SETIEMBRE 2017

2017. Across Japan. Modemuseum Hasselt, Bélgica.

2017 Balenciaga L´oeuvre au noire. Palais Galliera Musée Bourdelle.

2017. Balenciaga Shaping Fashion. Victoria&Albert Museum, Londres.

2017. Dalí&Schiaparelli, Dalí Museum Saint Petersburg Florida. 18 oct-14 enero.
2017. Dior. Christian Dior. The End of a War The Start of a Fashion Revolution. Royal Ontario Museum Canada. Comisario: Holt Renfrew, Alexandra Palmer. Otoño-primavera.
2017. Force of Nature. The Museum at The Fashion Institute of Technology New York. 30.mayo-18 noviembre. Comisaria: Melissa Marra-Álvarez.
2017. Margiela The Hermés Years. ModeMuseum Provincie Antwerpen.

2017. Olivier Theyskens. She walks in beauty. MOMU MODEMUSEUM ANTWERPEN. 12.10.17-18.3.18. 
2017. Pedro Rovira. De la Alta Costura al Prêt à Porter. La Colección Antoni de Montpalau. Museo del Traje CIPE Madrid. 16.nov 2017 -18. feb 2018. Comisario: Josep Casamartina i Parassols. 
2017. The Vulgar. Belvedere Museum de Viena.

 2017. The Ephemeral Museum of Fashion. Notes for an Ideal Museum. Galeria degli Ufizzi, Palazzo Pitti, Florencia.

 2017.Items:ts fashion modern?. MOMA Nueva York. Setiembre a enero 2018.

2017. Manolo Blahnik. Museo Nacional de Artes Decorativas Madrid. 28.11.17-8.3.2018. Comisaria: Cristina Carrillo de Albornoz.
2017. Rei Kawakubo/ Comme des Garçons. Art of the In-Between, Costume Institute at The Metropolitan Museum of Art, Nueva York.

2017. Rick Owens: Subhuman, Inhuman, Superhuman. La Triennale di Milano. 15.dic.2017-25.mar.2018. Comisario:
2017. Telva Tributo a Paco Rabanne. Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, Madrid. Comisario Eloy Martínez de la Pera. Piezas de Rabanne y del vigente director artístico Julien Dossena

2017. Manuel Pertegaz. Sala Canal de Isabel II, Madrid. Comisario Raúl Marina y Amalia Descalzo. Fotografías y fashion film de Eugenio Recuenco con la modelo Vanesa Lorenzo. Textos de los comisariios, Pamela Golbin (Les Arts Décoratifs) , Juan Guitérrez (Museo del Traje CIPE), Jaime de los Santos. 9/9/2017 a 12/11/2017.

2018. Heavenly Bodies: Fashion and the Catholic Imagination. The Costume Institute at The Metropolitan Museum of Art, New York. May 10- Oct 8th 2018. Comisariada por Andrew Bolton. (Anna Wintour Costume Center, The Met´s Medieval and Byzantine Galleries, The Met Cloisters. 

MANUEL PERTEGAZ FV 28.9.2017

Manuel Pertegaz

A Sala Canal de Isabel II da Comunidade de Madrid dedica entre o 9 de setembro e o 12 de novembro deste ano 2017 unha exposición monográfica ó modisto Manuel Pertegaz quen (en verbas da autora Margarita Rivière): “foi un mestre, foi un precursor, cun talento innato para captar o espírito do tempo”.

A exposición está comisariada por Amalia Descalzo e Raúl Marina e abrangue de xeito retrospectivo a produción do modisto dende os seus inicios no ano 1942 até as derradeiras creacións do século XXI. Reunindo pezas emblemáticas do modisto na planta baixa da exposición, modelos de alta costura e confección nas plantas primeira e segunda agrupados por deseños de día, cóctel e noite, deixando a última planta da mostra para os traxes de noiva. Os conxuntos que se mostran pertencen ós fondos do Pertegaz Studio na súa meirande parte. Mais hai asemade conxuntos prestados por coleccións particulares e polos fondos do Museo del Traje CIPE de Madrid e do Centre de Documentació Museu Tèxtil de Terrasa.

O modisto Manuel Pertegaz (Olba, Teruel 1917- Barcelona 2014) foi durante moitos anos un dos creadores de moda españois máis célebres e valorados e ten deixado un notable legado á historia da moda en España. Comezou formándose como xastre de cabaleiros e en breve trocou cara á creación de roupa  para donas (habería de volver á confección para homes no 1997) abrindo o seu propio salón no ano 1942 en Barcelona. Pouco despois, no 1948, abriu establecemento en Madrid.

Tivo unha carreira empresarial de éxito centrada na alta costura e con unha época tamén dedicado á confección (chegou a ter os salóns de costura, entorno a cinco tendas de prêt-à-porter de luxo, e empregar arredor de 700 traballadores con mercado en varios países) actividades que duraron case que 70 anos e que foi reducindo progresivamente no final nos anos 1970. Unha redución do negocio producido polo troco das condicións fiscais no mercado americano e español, pola preeminencia da confección fronte á costura e polos cambios sociais debullados no seo do novo réxime político democrático en España que deron o pulo á muller traballadora e independente afeita á moda rápida, fronte á dona da alta sociedade das vellas épocas dedicada ó lecer e ós acontecementos sociais con etiqueta. Malia a moderada actividade comercial de Pertegaz no troco de século nunca deixou de traballar en liñas de licencias, perfumes, ocasionalmente confección e atendendo a moitas clientas de costura afeitas ó modisto.

A periodista Concha García Campoy dixo: “Manuel Pertegaz ten nome de etiqueta”, algo que é axeitado á realidade. Pois si ben sempre se cita a calidade como modisto exclusivo de Pertegaz; a súa negativa a ser nomeado continuador de Christian Dior no 1957; o moderno refinamento da decoración dos seus salóns e a súas vivendas; as míticas relacións de musa-clienta co modisto personificadas en Bibis Salisachs de Samaranch, Aline de Romanones, a Princesa Sofía e a raíña Letizia. O que máis transcende de Pertegaz é o seu pulo de marca, de icona pop nunha España parca en deseño nos anos 1960, 1970, 1980, co seu nome impreso en perfumes (Diagonal, Muy Pertegaz, Pertegaz Sport), prendas de confección, publicidades en revistas e licencias varias. O recordo a Pertegaz é o éxito da difusión comercial e non tanto a exclusividade dos salóns. Pertegaz forma parte do deseño emocional desas décadas en España, xunto a marcas como Iberia, Puig o restaurante Ruperto de Nola no edifico Torres Blancas de Madrid ou Loewe, pois crean a memoria estética colectiva dunha época de modernización.

Se ben os inicios de Manuel Pertegaz coinciden no tempo coa época dourada da alta costura con grandes modistos como Christian Dior, Cristóbal Balenciaga, Gabrielle Chanel, dos cales é herdeiro. A plenitude do seu estilo desenrolase no seo dunha xeración de continuadores entre os que están Pierre Cardin, Hubert de Givenchy, Yves Saint Laurent. Eles mesmos magníficos modistos pero asemade xenios da confección, das licencias, dos perfumes e da diversificación dos centros da moda. Se até a década de 1950 a moda e a súa industria dependían de París, avanzando a segunda parte do século XX entran na escena a moda Italiana, Americana, Británica e Española. Daquela é cando os modistos españois como Manuel Pertegaz, Elio Berhanyer, liberados da hexemonía francesa acadan a plenitude do seu estilo, vivindo unha época de liberdade formal e recoñecemento internacional.                

            Deses anos son os famosos escaparates dos almacéns Lord&Taylor na Quinta Avenida Neoiorquina dedicados á moda española (1964), a Gala da Moda Europea en México con entre outros Pierre Cardin, Pertegaz e Valentino (1960), as portadas de Harper´s Bazaar dedicadas a Pertegaz (1964), e o vestiario de Jacqueline Kennedy creado por Pertegaz (1960-63). Desas décadas son as creacións máis extraordinarias do xenio de Manuel Pertegaz que se elevan singulares fronte á preponderancia suspendida de Paris.

Seis traxes seis

Hai seis traxes na mostra que ben serven para facer un resumo da historia do traballo de Manuel Pertegaz. O traxe máis antigo que se presenta na Sala de Exposicións do Canal de Isabel II de Madrid é un vestido de día feito en seda con tecido de ollo de perdiz do ano 1947 que segue o estilo axustado ó busto e á cintura marcado polo new look de Dior.

A resposta á esa silueta marcada foi una década máis tarde a silueta trapecio proposta por Yves Saint Laurent.  Deste estilo hai na mostra unha creación de Pertegaz que é un abrigo de cóctel con corte triangular feito en tafetá de seda en cor verde esmeralda da colección primavera-verán do 1954. A peza foi no seu día fotografada por Henry Clark para o Vogue Inglés.

Seguindo nas invencións da moda da época o estilo do vestido balón de Balenciaga pódese apreciar nun traxe de cóctel de Pertegaz feito en seda ocre con estampado de flores vermellas e verdes do ano 1959, o corpo axustado fai contraposto á saia que é totalmente redonda case que un “balón”.

Outra herdanza da moda francesa é un traxe chaqueta de cóctel feito por Pertegaz en 1970 en crepé de lá cor marfil rematado en cor negra con un traballo de xastrería moi preciso que evoca o recoñecible xastre Chanel.   

Xa da época de España como novo centro da moda internacional hai na mostra un pixama feito en pita bordado con franxas de cristais, sequin e brillantes de cor dourado e prateado do ano 1969 que representa moi ben a modernidade e autonomía da moda española propoñendo un traxe de festa con pantalón para dona.

E dentro dun estilo de moda global dende os anos 1980 hai un vestido de cóctel de cor vermella sen ombreiros e rematado nas costas cun polisón en forma de lazo. Realizado en faia de seda leva o sobrenome de “o paxariño” pola forma que lle infrinxe á silueta que era frecuente entre os deseños dos anos 1940-1950 e que tivo moitos revivals en anos posteriores. O vestido exposto é circa anos 1980.       

Román Padín Otero

Rei Kawakubo Comme des Garçons MET FV 25.5.2017

 Semellante ós rapaces. Comme des Garçons.

Cada ano o primeiro luns de maio atopamos pechado o Metropolitan Museum of Art de Nova York porque ese día inaugúrase a exposición anual do Costume Institute. Trátase dun acontecemento social de grandes dimensións que aparece recollido polos medios de comunicación de todo o mundo e serve para achegar fondos cos que financiar a actividade do museo ademais de ser unha publicidade idónea para poñer en valor a presenza da moda nos museos.

            Este ano a exposición está dedicada á deseñadora xaponesa Rei Kawakubo quen é recoñecida sempre asociando o seu nome ó da marca que creou no ano 1973, Comme des Garçons. Un nome que foi elixido de xeito aleatorio e non tanto con carácter reivindicativo ou feminista porque tiña unha fonética agradable cando se pronunciaba. A mostra leva por título Rei Kawakubo/ Comme des Garçons: Art of the In-Between que pode ser traducido por algo así como “Arte do lusco e fusco” ou “Arte nin para ti nin para min”, non esquecendo que para facer esa tradución botamos man de toda a carga intelectual e iconoclasta da mensaxe implícita nos deseños da empresa ó longo de 50 anos.

            Dende os seus inicios na pasarela de París en 1981 os deseñadores xaponeses (Issey Miyake, Yohji Yamamoto e a propia Rei Kawakubo) aportaron unha perspectiva estética diferente da europeo-americana que dominaba a escena da moda naquel tempo. Introduciron deseños de cor negra propoñendo un aspecto monocromo con volumes que lonxe de salientar o corpo conseguían camuflalo. Eran traxes concibidos de xeito bidimensional ou plano que trocaban de forma ó seres colocados sobre o corpo fronte ós deseños tridimensionais da colorista roupa occidental baseada no patrón e no drapeado, Os traxes dos xaponeses considerábanse como esculturas colocadas sobre o corpo e a cor negra non é única se non que aparece chea de matices.       

            Os homes e mulleres contratados como modelos por Comme des Garçons aniquilaban o canon comercial de cabaleiros musculosos e donas esculturais sendo frecuente que participaran nos seus desfiles e catálogos xentes de tódalas razas, idades e complexión e se lles pedía que amosaran a súa personalidade en cada xesto do desfile ou en cada pose da sesión fotográfica, propiciando a diversidade.

            O tratamento do corpo como un soporte sobre o que inventar novas siluetas produciu as máis célebres creacións de Rei Kawakubo en moitas coleccións ó longo da súa carreira presentáronse prendas que aniquilaban calquera pretensión convencional. Moi celebrada é a colección Body meets dress dress meets body de primavera verán 1997 na que se incluían vestidos feitos en tecidos de cadriños de cores que se envolvían arredor do corpo incorporando recheos redondeados que puñan volume en lugares descoñecidos previamente na historia do traxe.

            Non tódalas coleccións das varias liñas da empresa son ideadas soamente por Rei Kawakubo, tamén Junya Watanabe crea dende hai vinte anos para a compañía e asemade en datas recentes contan cos deseñadores Tao Kurihara, Fumito Ganryu e Kei Ninomiya. Mesmo se pode dicir que Kawakubo xa non deseña roupa para Comme des Garçons dende primavera verán 2014 ela mesma declara que deseña obxectos para o corpo levando a experimentación no seu traballo até cumios de abstracción escultórica.     

A súa derradeira colección para outono inverno 2017 leva por título The Future of Silhouette e nela fai un verdadeiro esforzo de inventiva ó presentar a silueta feminina sen articulacións. A meirande parte dos traxes son coma bloques compactos que cobren o corpo hasta os pés e non levan mangas. A forma dos mesmos vai máis aló do habitual en moda recordando a silueta da Venus de Milo e mesmo o corpo de formas redondeadas da Venus de Willendorf, aquela estatuíña do 20.000 A.C. atopada na veira do río Danubio que celebra con alegría tódolos atributos do corpo da muller.

Andrew Bolton e o museo.

O comisario da exposición Rei Kawakubo Comme des Garçons Art of the In-Between é Andrew Bolton quen organizou o traballo da deseñadora non de xeito cronolóxico se non de modo analítico. Hai sete teimas que agrupan ó redor de 140 traxes de tódalas épocas da deseñadora. A teima da ausencia é moi referida nos  seus deseños, para mostra o recordo dunha prenda que lle dou grande sona no inicio da súa carreira, o xersei negro de lazos con buracos, onde os rotos e os espazos baleiros teñen significado.

            O concepto de non deseño ou anti deseño cando vemos creacións que buscan provocar sometendo a forma á función e creando daquela un paradoxo na clásica concepción utilitarista do deseño onde a función sometía á forma. E tamén o concepto de antimoda no sentido de que as creacións desta deseñadora e outros dos xaponeses e mesmo moitos dos deseñadores europeos de vangarda, son alleas á tendencia ou á temporalidade e poden ser custodiadas pasado o tempo co mesmo agarimo e interese que se lle outorga a unha obra de arte atemporal.

            A idea do mútliple e o orixinal e tamén importante tendo en conta que moitos dos seus traballos son feitos á man o mesmo que o concepto de moda de antes e moda de agora pois moitos dos traxes de Kawakubo son unhas deconstrucións de siluetas victorianas que se revisan por medio de volumes e cortes iconoclastas.

            As ideas da alteridade, alta e baixa cultura e moda como artefacto son tamén títulos de outros tantos apartados da mostra que se presenta nun espazo arquitectónico de formas xeométricas e cor branca de xeito que os vestidos e os seus volumes destacan sobre o fondo neutro. Nese espazo o tratamento da deconstrución das roupas que se transforman noutra cousa faise moi visible. Como tamén é visible o feminismo que latexa baixo toda a produción da deseñadora que reformula os corpos da muller e do home para separalos da obxectualización da que foron vítimas a causa do mercado de consumo.  O deseño de Rei Kawakubo ó longo de case que 50 anos pon de manifesto que ela responde a unha tipoloxía de punk que procura a eliminación das barreiras e dos límites creados pola sociedade consumista do século XX.

Román Padín Otero

Martin Margiela The Hermés Years

Martin Margiela, a moda intelectual

            O mais influínte deseñador de vangarda dos derradeiros corenta anos ven de ser suxeito dunha exposición no Museo da Moda de Amberes (MOMU). Non é a primeira vez que este creador é celebrado con unha exposición que conta entre outras con importantes mostras no museo Boijmans en Róterdam, Holanda, no Museo de Les Arts Décoratifs de Paris e no propio MOMU. Tampouco é a primeira vez que a totalidade do mundo da moda e da arte de vangarda dirixe a súa mirada cara o traballo do visionario creador belga formado na Academia de Belas Artes de Amberes. Pero si é a primeira vez que se expón unha parte específica da produción de Martin Margiela, aquela que desenrolou entre 1997 e 2003 coa empresa de bens de luxo francesa Hermés.

 Baixo o nome Margiela The Hermés Years a exposición comisariada pola directora do museo Kaat Debo repasa a até agora algo esquecida colaboración do deseñador coa afamada e prestixiosa casa francesa de marroquinería, moda e dende hai varias décadas tamén dedicada o chamado “estilo de vida”. Ven sendo habitual que a empresa que conta cun sólido equipo creativo realice convenios plurianuais con recoñecidos deseñadores para crear as súas coleccións. Así o fixo con Jean Paul Gaultier durante varias tempadas e tamén con Christophe Lemaire. Os anos de Martin Margiela na empresa son agora repasados con delicadeza nesta exposición que subliña a actividade paralela que o deseñador mantivo ó longo dos anos coa súa empresa Maison Martin Margiela e coa empresa Hermés, por medio dunha posta en escena apoiada na cor. Para as creacións dedicadas a Hermés o decorado é da recoñecible cor laranxa das caixas e embalaxes da firma. Para as creacións de Maison Martin Margiela o decorado é branco nunha cita literal á etiquetaxe branca e sen texto que levaban as prendas do deseñador, soamente recoñecibles polas catro puntadas de fío que ocupaban os lados da etiqueta. Ese diálogo de laranxa e branco serve de soporte para mostrar as sutís creacións deste creador de culto.

            Os aportes que ten feito Martin Margiela e o seu equipo para ser daquela considerado tan notable son moitos e de diversa natureza. Foi un firme impulsor do traballo en equipo até o punto de que a cara do deseñador non era retratada pola prensa durante os anos que dirixiu o equipo da Maison para abondar na idea do traballo colabourativo e non no deseñador estrela.

            Empregou a técnica da reciclaxe e reutilización antes que ninguén, antes mesmo que se coñecera polo mercado esa posibilidade máis aló das tendas de segunda man. Nos seus deseños unha gabardina trocaba en vestido e unhas sandalias podían converterse nun chaleco.

            Fixo roupas que podían ser empregadas de diversos modos con moitos cortes, aperturas, bolsos e partes desmontables, de xeito que unha clásica roupa de augas “trench”, podía ser en Hermés e na Maison, unha capa, un vestido, un chaleco.

            Creou un novo concepto dos desfiles coa celebración de auténticas performances nas que empregaba modelos non profesionais ou mesmo modelos que desafiaban os canons do sistema da moda incluíndo donas  en idade de ser aboas, mulleres de etnias variadas e de tallas máis grandes que o frecuente.

            Ademais no caso de Hermés fixo un tratamento sutil do luxo, con prendas que aparentemente eran sinxelas e sen ambicións pero que cumprían á perfección grazas ó seu corte e patronaxe a función de envoltorio do corpo como se fose un pano empuxado polo vento acariciando o corpo. As cores tamén de gran sutileza e aquí e alá pequenos detalles de refinamento como os botóns que ían cosidos con dous buratos máis de xeito que debuxaban o H característico logo da marca. Ou as voltas nas mangas e nos ombreiros cheos de perfís feitos á man ou a recuperación dunha antiga etiqueta co nome completo da marca e a localización París que xogaba nas prendas como se fose unha peza conceptual de caligrafía.

            Por todos estes motivos o mundo da moda e o mundo da arte celebra con ledicia este aniversario que recorda unha páxina da historia da moda tan discreta como inesquecible.

Cada home un artista.
Na actualidade o deseñador de Maison Margiela (a empresa deixou caer o nome de pila do fundador logo da súa venda ahí un lustro) é John Galliano. O deseñador inglés era xa coñecido por unha fulgurante traxectoria ó frente da súa propia firma e tamén ó frente de Christian Dior. Non se poden esquecer tódolos espectaculares desfiles que organizou para a casa francesa durante case que dúas décadas. As modelos vestidas coma geishas para representar unha Madame Butterfly inventada, as escaleiras da ópera Garnier de París cheas de modelos vestidas como a Marquesa Casati ou as modelos chegando ó lugar do desfile montadas nun tren do lexano oeste e vestidas cuns traxes que mesturaban as plumas dos indios con sombreiros dos cowboys son algunas das memorables postas en escena que deixou para o recordo.
Sempre se explica que eses traxes artísticos están máis cercanos á roupa de teatro ou cine que á roupa de rúa, son modelos que chegan ós museos pero raramente acceden ó mercado, servindo maiormente para promocionar tódolos outros productos da marca, dende perfumes até accesorios ou marroquinería. O atractivo da alta moda ven da mán da súa natureza artística en dous ámbitos, primero na manufactura onde a alta especialización dos artesáns que realizan os traballos, dende os vestidos até os bolsos permite producir auténticas obras de arte incomparables a ningúnha outra produción industrial e mesmo cando se emprega a liña industrial para crear vestidos exclusivos é de tal tecnoloxía que troca en igualmente única.
O segundo ámbito artístico da alta moda está na creación mesma inventando traxes e obxectos nunca vistos antes que desafían á memoria en cada nova tempada.
Arestora John Galliano para Maison Margiela cumplimenta as dúas premisas de facer vestidos e accesorios de inimitable creatividade con execución artesanal única. A este traballo de excelencia para Margiela súmase outro valor que é a propia filosofía orixinaria de Martín Margiela cal é a da concepción da creatividade baseada nun certo éxito democrático, divulgativo e grupal. A célebre frase de Joseph Beuys "cada home un artista" ben serve de leitmotiv para as propostas de Margiela-Galliano, pois cada prenda é interpretada dun xeito distinto por quen a leva ó ser vestimentas intercambiables na maioría dos casos. E engadiríamos o aforismo "cada home un coleccionista" pois quen merca unha peza de Margiela-Hermés-Galliano, coida dela por sempre como se fora unha creación de arte. A arte de poñerse roupa é a arte de coleccionar roupa por medio da intelectualidade da moda de Margiela.

Román Padín Otero

JW Anderson Disobedient Bodies FV 23.3.2016

Os corpos desobedientes

O deseñador de moda J.W. Anderson comisaría unha exposición onde moda e escultura dialogan no mesmo espazo. Este home de 32 anos que divide o seu tempo entre París e Londres, onde teñen os talleres as dúas empresas para as que deseña (Loewe e a súa propia firma) ten ademais tempo para concibir unha exposición onde a creación interdisciplinar celébrase como audaz forma de expresión do tempo que vivimos.

A exposición que leva por título Disobedient Bodies (Corpos Desobedientes) celébrase en Inglaterra, lonxe do populoso Londres, en Wakefield (West Yorkshire), onde ten o seu enderezo a galería de arte The Hepworth Wakefield. A galería inaugurouse no 2011 e serve de homenaxe á escultora Barbara Hepworth que nacera e fora educada na vila. O edificio de arquitectura contemporánea que a alberga, está concibido polo famoso arquitecto David Chipperfield (famoso tamén entre nós porque moura tempadas na provincia da Coruña, en Corrubedo), e está dedicado esencialmente á arte contemporánea en todas as súas expresións con grande entendemento da variedade de discursos que ocupan a escena actual, non resulta estraño pois que programe moda como unha máis das manifestacións culturais contemporáneas.

O feito de se celebrar a exposición nunha vila lonxe da gran cidade e o seu sistema de museos, foi un factor decisivo para que J.W. Anderson decidira comisariar o proxecto, que pretende estar ademais moi integrado no pobo. Co fotógrafo Jamie Hawkesworth teñen feito un catálogo paralelo á exposición onde 123 rapaces da vila levan pezas da mostra facendo de modelos incidentais, constituíndo un feito de integración das artes no eido onde se mostran.

O leitmotiv é o corpo e as súas representacións dende a segunda metade do século XX até a actualidade, logo hai esculturas de excelsos artistas da época. Creacións da propia Barbara Hepworth, Jean Arp, Henry Moore, Naum Gabo, Dorothea Tanning, Louise Bourgeois, Sarah Lucas, Lynn Chadwick, Magali Reus e Sarah Lucas.

Esas esculturas sitúanse en escenas ou grupos xunto a pezas de modistos e deseñadores recoñecidos non soamente por nos vestir dun xeito cómodo, se non e sobre todo, por ter infrinxido nos corpos graves trocos que teñen incidido na forma en que percibimos a beleza, na forma en que nos movemos ou camiñamos e mesmo na forma en que nos comportamos. Hai daquela roupas de Christian Dior, Jean Paul Gaultier, Rei Kawakubo para Comme des Garçons, Helmut Lang e Issey Miyake.

A mostra procura axitar a visión de cada visitante, e cada un mirará nas confusións entre roupas e esculturas significados distintos. A propia mirada de J.W. Anderson non ten que ser idéntica á dos visitantes, de feito as concepcións do deseñador no seu traballo son en cada ocasión visionarias e abren camiños estéticos inéditos. Él mesmo como gran coleccionista de arte e moda subliña a importancia dalgunhas das prendas presentes na exposición como apoio para avanzar no camiño estético, así destácanse os volumes abstractos de Yssey Miyake dende os anos 1980, os chalecos arnés de Helmut Lang nos anos 1990 ou as formas mastodónticas dos traxes de Rick Owens nos anos 2000.

Entre outras pezas, nas escenas creadas para a mostra pódese ver un traxe de Comme des Garçons xunto a unha cabeza de Brancusi. Tamén un traxe cos peitos con forma de conos de Jean Paul Gaultier xunto a unha escultura dunha figura tombada de Henry Moore. Tamén uns xerros feitos pola escultora Sara Flynn xunto a unha colección realizada hai algúns anos polo propio J.W. Anderson en neopreno negro, de xeito que se presenta un mesmo material interpretado unha e outra vez.

Hai tamén un traxe transparente de Loewe que se pon a carón dos moldes en material sintético de Hepworth. Ou outro traxe de Comme des Garçons xunto a unha escultura branda de Eva Rothschild. O universo estético en constante transformación asinado por J.W. Anderson apurra con esta mostra outra volta de porca na infinita paisaxe contemporánea.       

Creatividade 3D

Jonathan William Anderson (J.W.Anderson) é un dos grandes talentos da creación en moda nesta década, nado en Magherafelt (Irlanda do Norte) en 1984, estudou no London College of Fashion onde se gradúa en 2005 e tres anos despois crea a súa propia empresa na que deseña liñas de roupa para o mercado feminino e masculino. Dende 2013 é ademais director creativo da marca española Loewe que pertence á corporación francesa de produtos de luxo Louis Vuitton Moët Hennessy (LVMH).  Él mesmo describe o seu xeito de traballar como en tres dimensións preferindo mirar as prendas de roupa sobre o corpo dos modelos para poder facer trocos dende a realidade dos tecidos e os volumes.

A terceira dimensión no seu aporte ó sistema da moda non queda soamente no método creativo se non que enlaza asemade co contido do seu discurso. Cando presentou a súa colección para home de outono/inverno 2013 produciuse un rebumbio moi grande (case polémico) pois fixo unha eliminación do xénero introducindo prendas arquetípicas do armario feminino como saias mini, volantes, escotes, no vestiario masculino. Esa terceira dimensión (unha ausencia de xénero) resultou visionaria pois son moitos os novos creadores que seguen ese concepto e puxan por unha moda igualitaria.

No deseño e concepción das tendas onde se venden as súas creacións non dubida en mesturar obxectos de decoración feitos con materiais infrecuentes ( cuncas e froiteiros de coiro en cores brillantes para Loewe) con prendas de roupa de complexa utilidade (mantas enormes feitas con lá ou bolsos xigantes feitos con corda). E mesmo no interior das tendas introduce elementos das artes que non se esperan nun establecemento comercial de moda. Un posto de flores na tenda da firma Loewe de Madrid ou un piorno galego na tenda de Miami da mesma compañía son soamente algunhas das novas dimensións transversais das belas artes que suxire este célebre deseñador que ben pode chamarse “artista global”.  

Román Padín Otero

Balenciaga au noir 23.2.2017 FV

Balenciaga: a obra en negro

O museo Galliera de Paris vai dedicar unha exposición ó modisto vasco Cristóbal Balenciaga (1895-1972), baixo o título Balenciaga l´oeuvre au noir vanse mostrar a redor de 100 vestidos cuxo fío de conexión é que están feitos en cor negra.

Non é a primeira vez que o museo Galliera dedica unha mostra a Balenciaga pois a importancia da súa obra e a diversidade de fontes das que toma inspiración permiten facer dela múltiples lecturas. Outras exposicións deron unha visión retrospectiva integral da produción do modisto, algunhas se centraron na relación do creador con España. Tamén se estudou o perfil coleccionista de Balenciaga ou o emprego dalgún material concreto como o encaixe ou as creacións de accesorios e chapeus na casa de costura.  Cada nova exposición neste museo de París ou noutras institucións  permite descubrir novas perspectivas do nutrido universo estético deste gran modisto.

Desta volta o director artístico da exposición e do museo Olivier Saillard, logo de visitar os fondos do museo del Traje CIPE de Madrid, caeu na conta da importancia da cor negra na indumentaria española (dende os retratos da casa de Austria, até o emprego do acibeche e veludo nos traxes folclóricos do século XIX e XX, pasando polos encaixes e madroños dos traxes goyescos e da capa española, todos eles fundamental e reiteradamente empregan a cor negra). E recoñeceu asemade como moitos períodos creativos de Balenciaga estaban dominados pola cor negra, facendo dela un argumento creativo, até o extremo de servires de leitmotiv para un estudo sectorial da obra do modisto. O negro resume non soamente o espectro do estilo español no universo de Balenciaga se non que é tamén un fito de sinxeleza dentro das liñas máis conceptuais do modisto.

A silueta infanta de 1939 ou tamén chamada diabolo, atopa no negro un elemento de referencia, cando toma prestados aspectos dos cadros de Velázquez e recrea o espírito monacal dos hábitos dos cadros barrocos. Esta silueta é apreciada por moitos como un adianto de que case 10 anos despois habería de conformar a do chamado new look de Christian Dior quen alcanzou fama mundial no ano 1947 cunha nova silueta con ombreiros caídos e faixa e saia de moito volume baixo o nome Corolle. Pois esa silueta en certo modo nostálxica, fora de feito proposta por Balenciaga antes da guerra mundial mentres que a fama do novo estilo cargado de feminidade e metros de telas de Dior tivo suceso logo da guerra.

No tempo que Dior triunfaba co seu estilo retro, Balenciaga adiantábase ós minimalistas da moda da década  dos anos 1980 presentando a silueta barril de 1947,que contaba con forte presenza da cor negra e que outorgaba importancia ós ombreiros, ó pescozo de cisne e ás cadeiras aportando á muller un xeito de vestido máis contemporáneo, cómodo e visionario.

O negro serviu tamén de soporte para numerosos dos modelos creados coa silueta balón de 1950, que era unha evolución dos traxes sen marcar a cintura de anos anteriores e que desta volta tomaban maior volume, case que anunciando o que logo serían os vestidiños baby doll de formas redondeadas e volantes.

As liñas semi axustada de 1951, túnica de 1955, vestido-saco de 1957, seguen nunha estética simple e esencial que resulta visionaria da forma contemporánea do vestido feminino apoiado na comodidade e a pureza de liñas con emprego frecuente da non cor ou do negro en tódalas súas posibilidades.

Pois a cor negra non é única cando se fala de tecidos se non que cada textura cada corte en diagonal ou ó dereito, crea novas tonalidades dentro do negro que non sempre é absoluto se non que conta con diferentes sombras, todas elas recreadas polos vestidos arquitectónicos de Cristóbal Balenciaga, que agora se presentan nunha estudada selección nesta exposición do museo Galliera. Compre subliñar que a mostra non se alberga no edificio do museo se non nas instalacións do museo Bourdelle un espazo dedicado ó recoñecido escultor francés que serve para o diálogo coa moda con relativa frecuencia.

O sentimento dunha cor

A importancia da obra de Cristóbal Balenciaga é de tal magnitude que os libros e reportaxes que se teñen realizado sobre a súa figura están centrados fundamentalmente no traballo do modisto e conteñen poucos datos sobre a vida privada do home, quen por outro lado, facía gala dunha enorme reserva en todo o referido á súa intimidade.

Hai nembargante algunhas partes da súa vida que transcenden á obra. Como por exemplo os traxes de mariñeiro da costa vasca da súa infancia que acertan a aparecen evocados en tocados ou traxes de noiva de varios momentos da súa carreira. Aparecen tamén trasladada á súa obra a súa relixiosidade, o seu gusto pola austeridade e o seu interese pola historia da arte, especialmente a arte española dos grandes mestres.

Unha parte lutuosa que se trasladou á súa carreira como modisto foi no pasamento de Wladzio d´Attainville. Este aristócrata polaco-francés, que tiña moitas e boas conexións sociais foi  un apoio fundamental para abrir a casa de alta costura de Balenciaga en París na avenida Georges V, e tamén era a persoa con quen Cristóbal o home, compartía a súa vida.  Estaban xa xuntos na época de San Sebastián e seguiron en parella até despois da segunda guerra mundial. Era un cabaleiro moi elegante, educado e tremendamente brillante que complementaba á perfección o carácter adusto de Balenciaga. Ámbolos dous tiñan un círculo de amizades que incluían a Cecil Beaton, á periodista americana do Harper´s Bazaar Carmel Snow e ó poeta artista Jean Cocteau. Os dous coleccionaban arte e asistían a reunións de sociedade aparte de compartir traballo na casa de alta costura.

Cando Wladzio d´Attainville morreu en Madrid en 1948 o golpe para  Cristóbal Balenciaga foi absoluto e parece que xamais se recuperou de todo. A colección de ese ano 1948 foi enteiramente negra impoñendo á tódalas donas o loto como uniforme. Un estilo certamente minimalista que habería de manter até o peche da súa empresa no 1968. Ese negro verdadeiro estará por sempre presente nas coleccións de Balenciaga, na selección desta exposición e na vida de moitas donas, mesmo as que non foran clientas do mestre de mestres.

Román Padín Otero